Нарач (Вілейскі раён)

Аграгарадок Нарач Краіна Беларусь Вобласць Мінская Раён Вілейскі Сельсавет Нарачанскі Каардынаты 54°33′44″ пн. ш. 26°44′11″ у. д. Першая згадка 1566 Вышыня цэнтра 156 м Насельніцтва ▲802 чал. (2009) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1771 Паштовыя індэксы 222418 Аўтамабільны код 5 Нарач на карце Беларусі ±

Нарач на Вікісховішчы

На́рач (трансліт.: Narač, руск.: Нарочь) — аграгарадок у Вілейскім раёне Мінскай вобласці. Адміністрацыйны цэнтр Нарачанскага сельсавета.

Геаграфія

Аграгарадок знаходзіцца каля левага берага ракі Нарач, за 17 км у напрамку на паўночны захад ад Вілейкі, каля шашы Р63 Вілейка — Смаргонь. Месціцца за 123 км ад Мінска.

Гісторыя

У пісьмовых крыніцах вядома з XVI стагоддзя. У 1566 годзе мястэчка ў Ашмянскім павеце Вялікага Княства Літоўскага, у 1692 годзе мястэчка ў Маркаўскім старостве, уласнасць І. Служкі; у 1766 годзе ўласнасць Тышкевічаў, 26 дымоў, карчма, млын.

Пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) у Расійскай імперыі. У канцы XVIII стагоддзя ў Вілейскім павеце Мінскай губерні. У 1800 годзе мястэчка і двор, уласнасць генерал-маёра Берхмана. У 1802 годзе пабудавана Ільінская царква. у 1860 годзе сяло ў Вілейскім павеце Віленскай губерні, уласнасць І. Любанскага. У 1886 годзе сяло ў Іжскай воласці Вілейскага павета Віленскай губерні, дзве праваслаўныя царквы, народнае вучылішча, з 1885 года царкоўна-прыходская школа. У канцы XIX стагоддзя было 65 двароў, 366 жыхароў; магазін, 2 кузні, карчма, заезны двор; побач знаходзілася сядзіба (З двары, 30 жыхароў) і вадзяны млын (4 жыхары). У пачатку XX стагоддзя 479 жыхароў, 451 дзесяцін зямлі; сядзіба Любанскай — 30 жыхароў, 40 дзесяцін зямлі.

У Першую сусветную вайну ў верасні 1915 і сакавіку 1916 гадоў на навакольнай тэрыторыі 2-я руская армія вяла ўпартыя крывапралітныя баі з германскімі войскамі, у якіх панесла вялікія страты, паселішчам было нанесена спусташэнне. У лютым 1918 года мясцовасць занята германскімі войскамі. 25 сакавіка 1918 года тэрыторыя абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. У снежні 1918 года занята Чырвонай Арміяй, з 1 студзеня 1919 года ўвайшла ў склад Савецкай Беларусі, з 27 лютага 1919 года — у ЛітБел ССР. У час польска-савецкай вайны ў жніўні 1919 — ліпені 1920 гадоў занята польскімі войскамі.

З 1921 года вёска ў складзе Польскай Рэспублікі, належала да Віленскага ваяводства, Вілейскага павета, гміны Іжа, пазней (1932) у складзе гміны Войстам.

З лістапада 1939 года ў БССР, з 15 студзеня 1940 года ў Куранецкім раёне Вілейскай вобласці, з 12 кастрычніка 1940 года ў Бараўцаўскім сельсавеце; меліся лесапільны завод, млын. У Вялікую Айчынную вайну з чэрвеня 1941 года да 4 ліпеня 1944 года акупіравана нацыстамі. У вёсцы дзейнічала падпольная арганізацыя. У лютым 1943 года нацысты знішчылі 12 жыхароў, у чэрвені 1944 года вёска часткова спалена; 17 жыхароў не вярнуліся з фронту. На ўшанаванне памяці 118 жыхароў в. Бараўцы, Жарсцвянка, Заброддзе, Кардон, Мардасы, Навасады, Нарач, Папоўны, Урэчча, у т.л. Героя Савецкага Саюза К. М. Зубовіча, якія загінулі ў баях, у 1972 годзе пастаўлены помнік.

З 20 верасня 1944 года ў Куранецкім, з 5 ліпеня 1946 года ў Вілейскім раёнах Маладзечанскай вобласці. 3 лістапада 1948 года створаны калгас імя Жданава, які аб’яднаў 62 гаспадаркі. З 20 студзеня 1960 года ў Мінскай вобласці. З 11 верасня 1975 года цэнтр сельсавета і калгаса імя XXI з’езда КПСС, былі 8-гадовая школа, Дом культуры, бібліятэка, ФАП, магазін. У 1988 годзе калгас аб’яднаў 35 вёсак, меў 9930 га сельскагаспадарчых угоддзяў; працавалі гандлёвы цэнтр, Дом культуры, дзейнічалі сярэдняя школа, дзіцячы яслі-сад, ФАП, ветучастак, комплексны прыёмны пункт, бібліятэка, З магазіны, сталовая. З 1975 года пры Доме культуры працуе дзіцячы тэатр «Ялінка» (з 1978 — узорны).

Насельніцтва

• 1800 год — 200 жыхароў, 29 двароў.
• 1866 год — 331 жыхар, 26 двароў.
• 1886 год — 302 жыхары, 28 двароў.
• 1921 год — 429 жыхароў, 56 двароў.
• 1931 год — 505 жыхароў, 88 двароў.
• 1960 год — 343 жыхары.
• 1988 год — 673 жыхары, 226 двароў.
• 2008 год — 790 жыхароў, 274 гаспадаркі.

Інфраструктура

У 2009 годзе дзейнічалі сярэдняя школа, дзіцячая музычная школа мастацтваў, бібліятэка, амбулаторыя, Дом культуры, гандлёвы цэнтр, аддзяленне сувязі, аддзяленне ААТ «Беларусбанк», лясніцтва, комплексны прыёмны пункт, пажарна-аварыйна-выратавальны пост. Сядзіба СВК «Нарачанскія зоры».

Славутасці

Свята-Ільінская царква

• Свята-Ільінская царква 1877 г.

Літаратура

• Narocz, wieś, powiat wilejski, gmina Iża // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VI: Malczyce — Netreba (польск.). — Warszawa, 1885. — S. 914.
• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 11: Мугір — Паліклініка / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2000. — Т. 11. — С. 148. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0188-5 (т. 11).
• Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 8: Мінская вобласць, кн. 1 / рэдкал.: Т. У. Бялова (дырэктар) і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2010. — 736 с.: іл. — 2 000 экз. — ISBN 978-985-11-0520-1.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Нарач (Вілейскі раён)